طحال چیست و کجا قرار دارد؟

یکی از سیستم‌هایی که باید در بدن سالم، عملکرد کاملی داشته باشد سیستم لنفاوی است. از وظایف سیستم لنفاوی حذف مواد زائد خون، تولید گلبول‌های سفید، حفظ تعادل مایعات و… را می‌توان نام برد. طحال یکی از اجزای این سیستم است. در این مقاله می‌آموزیم که طحال چیست و کجاست، طحال چیست و چه کاری انجام می‌دهد، ضعف طحال چیست و همچنین درباره بیماری طحال، درمان بیماری طحال، وظایف طحال در بدن انسان، علائم بزرگ شدن طحال، عوارض بزرگ شدن طحال و عمل طحال اطلاعاتی کسب می‌کنیم.

طحال چیست و کجاست؟

طحال از اجزای سیستم لنفاوی بدن بوده و در از بین بردن ضایعات سلولی، حفظ تعادل مایعات بدن، تولید گلبول‌های سفید و ساخت مواد دخیل در فرایند التهاب و بهبودی نقش دارد. این عضو یکی از مهم‌ترین اعضای بدن است که در سلامتی دستگاه گردش خون، پاکسازی بدن از مواد سمی و کمک به سیستم ایمنی با ساخت سلول‌های مورد نیاز نقش مهمی ایفا می‌کند.

طحال عضوی داخل شکمی به رنگ بنفش، موربی (یا لوبیایی) شکل و به اندازه مشت انسان است و در قسمت فوقانی شکم، کنار معده، بالای کلیه چپ و زیر قفسه سینه سمت چپ قرار دارد. وزن این عضو بین 75 تا 150 گرم و حدود 11 سانتی‌متر بوده و در هر دقیقه حدود 300 میلی لیتر خون از آن عبور می‌کند.

وظایف طحال در بدن انسان

• تصفیه خون: طحال خون را از گلبول‌های قرمز آسیب‌دیده پاک می‌کند.
• بازیافت خون: طحال از سلول‌های خونی آسیب‌دیده، آهن و هموگلوبین را جدا کرده و دوباره به مغز استخوان و سیستم گردش خون می‌فرستد تا از آن‌ها استفاده شود.
• ذخیره خون: طحال با تنگ و گشاد کردن رگ‌های خود، مقداری خون ذخیره می‌کند تا در مواقع لزوم مانند آسیب بدن، آن را به گردش خون بازگرداند.
• ایمنی بدن: طحال با تولید گلبول‌های سفید و لنفوسیت‌ها در دفاع بدن در برابر عفونت‌ها و حفظ ایمنی بدن نقش دارد.

فیلم انیمیشن برداشتن طحال

در این ویدئو شما با نحوه جراحی طحال بیشتر آشنا خواهید شد. جراحی طحال توسط پزشک جراحی متخصص طحال انجام می گیرد. لذا این ویدئو را تا انتها ببینید.

بزرگ شدن طحال، علائم و عوارض

بزرگ شدن طحال یا اسپلنومگالی به دلیل عوامل، عفونت‌ها یا بیماری‌های مختلفی مثل عفونت‌های ویروسی مانند مونونوکلئوز، عفونت‌های باکتریایی مانند سیفلیس، عفونت‌های انگلی مانند مالاریا، انواع مختلف آنمی همولیتیک، سرطان‌های خون و… رخ می‌دهد و علائمی چون سوء هاضمه یا احساس ناراحتی گوارشی بعد از غذا خوردن، احساس درد و ناراحتی در اطراف ناحیه طحال، درد هنگام تنفس عمیق، خستگی مزمن، کم‌خونی، کاهش وزن، ظاهر شدن کبودی‌های زیاد در بدن، خون‌ریزی، یرقان (زردی پوست و چشم) و… به‌دنبال دارد.

این عارضه ممکن است تنها با تغییر و اصلاح سبک زندگی، دارو درمانی و درمان عللی که به بزرگ شدن طحال منجر شده، درمان و ناپدید شود و یا ممکن است که آن‌قدر شدید، دردناک و مشکل‌آفرین باشد که بیمار را نیازمند جراحی و خارج کردن طحال از بدن کند. درد در این عارضه، در ناحیه اطراف طحال، کمر و شانه بروز می‌یابد و باعث احساس فشار زیادی در بیمار می‌شود.

بیماری طحال

طحال همچنین ممکن است درگیر انواع دیگری از بیماری‌ها شود که در زیر به‌اختصار آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

• طحال اضافی: در حدود 10 تا 15 درصد افراد دیده می‌شود، بسیار کوچک است و عوارض خاصی ندارد.
• پارگی طحال: به‌دنبال آسیب‌دیدگی ایجاد می‌شود و ممکن است باعث خون‌ریزی داخلی شود.
• کم‌خونی داسی‌شکل: در این بیماری که نوعی بیماری ارثی است، گلبول‌های قرمز از شکل طبیعی خود خارج و به شکل هلال درمی‌آیند؛ در این حالت موجب اختلال در جریان خون و آسیب به اندام‌هایی مثل طحال می‌شوند.
• ترومبوسیتوپنی: در جریان ذخیره خون توسط طحال، ممکن است پلاکت‌های زیادی ذخیره شوند و بدن با کمبود پلاکت مواجه شود.
• سرطان طحال: این نوع سرطان نادر است.
• انفارکتوس طحال: اگر خون‌رسانی به طحال کاهش یابد، انفارکتوس طحال رخ می‌دهد. این کاهش ممکن است به دلیل وجود لخته در یکی از رگ‌های خون‌رسانی به طحال ایجاد شود.
• ضعف طحال: با ضعیف شدن طحال، تصفیه خون درست انجام نمی‌شود و سبب می‌شود که خون فاسد در بدن پخش شود، در برخی از نواحی و رگ‌های بدن رسوب کند و درد و ناراحتی را به نواحی مختلف بدن تحمیل کند.

عمل طحال

اگر بزرگی طحال در بیمار عارضه‌های جدی ایجاد کرده یا بیمار مبتلا به پارگی طحال، سرطان، کیست یا تومور یا اختلالات خونی باشد، پزشک معالج راه جراحی را برای حل این مشکلات پیش می‌گیرد.

عمل جراحی طحال یا اسپلنکتومی، عملی برای برداشتن طحال است. اگر فقط بخشی از طحال برداشته شود، به آن اسپلنکتومی جزئی می‌گویند.

اسپلنکتومی با روشی به نام لاپاراسکوپی انجام می‌شود که طی آن جراح، وسیله‌ای شبیه به تلسکوپ را که دوربین ریزی به آن متصل است، از طریق ایجاد شکاف ریزی در ناف وارد بدن می‌کند. این ابزار لاپاراسکوپ نام دارد. لاپاراسکوپ با ورود به بدن، نمایی از درون شکم را ضبط و به مانیتور انتقال می‌دهد. جراح به کمک مانیتور و لاپاراسکوپ، جراحی را انجام می‌دهد.

این عمل معمولا عملی بی‌خطر است و نیاز به بستری در بیمارستان نیز ندارد. بیمار خیلی زود از بیمارستان مرخص می‌شود و خیلی سریع دوره نقاهت را طی کرده و به فعالیت‌های روزانه خود برمی‌گردد.

دکتر سعید شمس، عضو جامعه جراحان درون بین ایران

دکتر سعید شمس با تجربه یش از 1500 عمل جراحی موفق در بیمارستان‌های رسول اکرم، آتیه، لاله، نیکان و فرهیختگان، از جراحان موفق در زمینه عمل جراحی لاپاراسکوپی طحال در ایران است.

دکتر شمس از جراحی طحال و توده‌های طحال سوابق روشنی در کارنامه خود دارد و عمل جراحی طحال را برای بیماران انجام داده و در روند معالجه و درمان اضطراب و ترس بیمار را از ایشان می‌گیرد.

خوب است بدانید که کبد و کلیه ارگان‌‌هایی هستند که در بزرگسالان در نبود طحال می‌توانند تا حد زیادی وظایف آن را انجام دهند پس عمل برداشتن طحال ممکن است در موارد مورد نیاز، راه‌حل مشکل باشد اما این به‌شرطی است که نظر پزشک حرفه‌ای و باتجربه‌ای را در این زمینه جویا شوید.

دکتر سعید شمس، فلوشیپ فوق تخصصی جراحی لاپاراسکوپیک، عضو جامعه جراحان ایران، عضو جامعه جراحان درون بین ایران، هیئت علمی دانشگاه خراسان در سال‌های 94 تا 96 با داشتن تجربه کافی، سابقه درخشان و رضایت جمع کثیری از بیماران، جراحی طحال را در تهران انجام می‌دهد.