طحال

یکی از سیستم‌هایی که باید در بدن سالم، عملکرد کاملی داشته باشد سیستم لنفاوی است.

از وظایف سیستم لنفاوی حذف مواد زائد خون، تولید گلبول‌های سفید، حفظ تعادل مایعات و… را می‌توان نام برد.

طحال یکی از اجزای این سیستم است.

در این مقاله می‌آموزیم که طحال چیست و کجاست، طحال چیست و چه کاری انجام می‌دهد، ضعف طحال چیست و همچنین درباره بیماری طحال، درمان بیماری طحال، وظایف طحال در بدن انسان، علائم بزرگ شدن طحال، عوارض بزرگ شدن طحال و عمل طحال اطلاعاتی کسب می‌کنیم.

طحال چیست؟

طحال از اجزای سیستم لنفاوی بدن بوده و در از بین بردن ضایعات سلولی،حفظ تعادل مایعات بدن، تولید گلبول‌های سفید و ساخت مواد دخیل در فرایند التهاب و بهبودی نقش دارد.

این عضو یکی از مهم‌ترین اعضای بدن است که در سلامتی دستگاه گردش خون، پاکسازی بدن از مواد سمی و کمک به سیستم ایمنی با ساخت سلول‌های مورد نیاز نقش مهمی ایفا می‌کند.

ضعف طحال چیست؟

حال که با عملکرد طحال آشنا شده‌ اید باید بدانید که این عضو کوچک اما مهم هم ممکن است با آسیب‌ ها و بیماری‌ هایی مواجه شود که باید سریعاً به آن رسیدگی کنید.

ضعف طحال زمانی اتفاق می‌ افتد که شما با نگه داشتن بیش از حد مدفوع عملکرد یا کارکرد درست این عضو را با اختلال مواجه نمایید.

البته اگر به طور پیوسته به پهلوی چپ بخوابید و یا اقدامات لازم را برای درمان یبوست انجام ندهید ضعف در طحال به طور قطعی اتفاق می‌ افتد و عواقب و عوارض بسیار زیاد و سنگینی را در پی خواهد داشت.

یکی از مهمترین دلایل ایجاد ضعف در طحال باقیماندن خون آلوده در بدن است.

پزشکان توصیه دارند که حتماً با روش‌ های موثر مانند حجامت در فصول مختلف سال به خروج خون آلوده کمک کرده و اجازه دهید که با این کار فیلتر یا تصفیه خون انجام پذیرد، قطعاً در چنین موقعیتی طحال پاکسازی شده و عملکردی بهتر و بدون محدودیت خواهد داشت.

ضعیف شدن طحال آسیب‌ ها و عوارض بسیار زیادی را به همراه خواهد داشت، اگر بخواهیم ضعف طحال را در بدن با بیان ساده برایتان بازگو کنیم می‌ توان اینگونه گفت که به طور معمول کبد ‌خون سوداوی را به طحال می‌ فرستد و از طریق آن به روده بزرگ منتقل میشود تا تمامی سموم و خون آلوده دفع شود.

اما زمانی که طحال از این خون‌ های فاسد پر میشود، انتقال خون به پشت قلب و میان دو کتف آغاز میشود اما زمانی که طحال عملکرد ضعیفی داشته باشد کبد خون بیشتری را به فیلتر می‌ فرستد و زمانی که طحال بیش از حد نرمال از خون فاسد پر شود این خون در بدن پخش خواهد شد.

در چنین شرایطی خون‌ های آلوده در رگ‌ ها رسوب می‌ کند و منجر به ایجاد درد و ناراحتی و بروز بیماری‌ هایی مانند درد کتف یا قلنج خواهد شد.

البته به دنبال این شرایط آسیب‌ هایی در ناحیه گردن و همچنین بروز سردرد و آرتروز هم دور از انتظار نخواهد بود.

حال که با عملکرد مهم طحال آشنا شده‌ اید باید در فواصل زمانی کوتاه عملکرد این عضو مهم را بررسی کرده تا اگر اختلالی در کارکرد آن وجود دارد سریعاً بررسی‌ های تکمیلی انجام پذیرد تا همواره جسمی سالم داشته باشید.

طحال کجای بدن است؟

طحال عضوی داخل شکمی به رنگ بنفش، موربی (یا لوبیایی) شکل و به اندازه مشت انسان است و در قسمت فوقانی شکم، کنار معده، بالای کلیه چپ و زیر قفسه سینه سمت چپ قرار دارد.

وزن این عضو بین 75 تا 150 گرم و حدود 11 سانتی‌متر بوده و در هر دقیقه حدود 300 میلی لیتر خون از آن عبور می‌کند.

نقش طحال در بدن

اگر نقش طحال را در بدن با جزئیات بیشتر بدانید قطعاً از سلامت این عضو مهم و حساس محافظت کرده و با این شرایط جسمی سالم و عاری از هرگونه آسیب و بیماری خواهید داشت.

همانطور که گفته شد طحال نقش مهمی در تولید سلول‌ های خونی دارد، از بدو تولد این عضو حساس فعالیت خود را شروع کرده و به تولید برخی از سلول‌ های خونی مانند لنفوسیت‌ ها و ماکروفاژها کمک شایانی می‌ کند.

ماکروفاژ‌ها سلول‌ هایی می‌ باشند که به هضم و نابودی سلول‌ های مرده بدن کمک خواهند کرد، حال تصور کنید که طحال به تولید این سلول‌ های مفید کمک کرده و چه نقشی مهمی را در حفظ سلامت بدن ایفا می‌ کند.

اما از دیگر نقش‌ های مهم طحال در بدن باید به نگهداری از سلول‌ های خونی اشاره کرد، به طور کلی طحال مانند یک منبع برای سلول‌ های خونی به شمار می‌ آید و زمانی که بدن به سلول‌ های خونی احتیاج پیدا می‌ کند طحال این سلول‌ ها را آزاد کرده و به جریان خون منتقل می‌ کند.

با این حال توجه داشته باشید که در چنین شرایطی و زمانی که طحال عملکرد درست و بدون عیب و نقصی دارد بدن هرگز با کمبود سلول‌ های خونی مواجه نشده و سایر بیماری‌ ها و اختلالات شدید رخ نمی‌ دهد.

همه ما می‌ دانیم که سیستم ایمنی بدن نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت بدن داشته و با انواع بیماری‌ ها و عوارض جسمانی مقابله می‌ کند، عملکرد سیستم ایمنی بدن وابسته به برخی از اعضا مانند طحال است، طحال به گونه‌ ای فعالیت دارد که به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده و باعث میشود تا در مواجهه با عوامل بیماری زا و انواع عفونت‌ ها عملکردی دقیق و سریع داشته باشد.

وجود برخی از اعضای بدن مانند طحال برای حفظ سلامت بدن و عملکرد درست سایر ارگان‌ ها حیاتی می‌ باشد، با وجود طحال خون به راحتی تصفیه میشود و تمامی سموم، مواد مضر و تمامی سلول‌ های مرده از خون پاکسازی و حذف خواهند شد.

کارکرد طحال در بدن چیست؟

امروزه تمامی افراد می‌ دانند که طحال یکی از اعضای مهم بدن به شمار آمده و برای پاکسازی خون و تولید انواع سلول‌ ها حضور چنین عضوی کاملاً حیاتی می‌ باشد.

اما اگر بخواهیم کارکرد طحال را در بدن کمی جزئی‌ تر بررسی کنیم ابتدا باید به این مسئله اشاره کرد که برای تولید برخی از سلول‌ های خونی وجود این عضو لازم است.

از دوران جنینی و زمانی که عضوی به نام طحال شروع به رشد می‌ کند عملکرد خود را تا حدودی آغاز کرده و روند کار آن از بدو تولد به صورت جدی‌ تر انجام میشود.

قطعاً اگر طحال وجود نداشته باشد تولید انواع سلول‌ های سفید خون و تمامی سلول‌ هایی که به هضم و نابودی سلول‌ های مرده کمک می‌ کند با اختلال مواجه شده و بدن در این زمینه به مشکل خواهد خورد.

مسئله بسیار مهمی که باید بدانید این است که سیستم ایمنی بدن از چند بخش تشکیل شده که مهمترین آن طحال نام دارد، وجود طحال در عملکرد درست سیستم ایمنی بدن کاملاً ضروری می‌ باشد و به تقویت واکنش بدن نسبت به عوامل بیماری‌ زا کمک زیادی خواهد کرد.

زمانی که طحال عملکرد درستی داشته باشد بدن در مواجهه با سایر عوامل عفونی و بیماری ها عملکرد بهتری خواهد داشت.

برخی از آسیب‌ ها و بیماری‌ های جسمانی که افراد متحمل میشوند به دلیل وجود عوامل بیماری‌ زا، سموم و مواد مضری است که در خون باقی می‌ ماند، وجود برخی از اعضای بدن مانند طحال برای تصفیه خون الزامی می‌ باشد و مهم است که این عضو عملکرد درست خود را به اجرا درآورده و تمامی عوامل بیماری زایی که در خون وجود دارد را دفع خواهد کرد.

با تمام این تفاسیر متخصصان به دنبال روش‌ های موثر برای تقویت طحال هستند و معتقدند که هرگونه ضعف و آسیبی که متوجه این عضو شود اختلالات زیادی را در سراسر بدن به همراه خواهد داشت.

علائم بیماری طحال

علائم بیماری طحال شامل موارد زیر می باشد:

• احساس درد یا پُر بودن سمت چپ بالای شکم
• درد هنگام تفس عمیق در ناحیه سمت چپ شکم
• احساس سیری یا عدم توانایی در خوردن یک وعده غذایی
• سوء هاضمه بعد از خوردن مواد غذایی
• خستگی های مزمن و پایین بودن سطح انرژی بدن
• کاهش وزن بدون هیچ گونه علتی
• کم خونی و زردی پوست
• عفونت‌های مکرر در ناحیه گوش، مجاری ادراری، تنفسی یا عفونت‌های سینوسی

علائم سرطان طحال

یکی از سرطان‌ های نادر که ممکن است افراد در گروه های سن مختلف به آن مبتلا شوند سرطان طحال است.

سرطان طحال زمانی اتفاق می‌ افتد که سلول‌ های این عضو مهم به صورت غیر طبیعی شروع به رشد و تکثیر کرده و بدن نمی‌ تواند سلول‌ های اضافه را از بین ببرد.

سرطان زمانی اتفاق می‌ افتد که سیستم ایمنی واکنش درستی نداشته و مانع از رشد بیش از حد سلول‌ ها نمیشود.

سرطان طحال هم مانند سایر بیماری‌ ها علائم و نشانه‌ هایی دارد که از مهمترین آنها باید به دردهای بی‌ دلیل در نواحی شکم اشاره کرد، معمولاً طحالی که با سلول‌ های سرطانی درگیر است دردهای پیوسته را به وجود می‌ آورد که برای افراد غیر قابل تحمل می‌ باشد.

علاوه بر دردی که در ناحیه شکم به واسطه بروز سرطان طحال اتفاق می‌ افتد برخی از افراد تورم را نیز تجربه می‌ کنند، معمولاً در بخشی از بدن که طحال قرار می‌ گیرد شکم متورم شده و از سایز طبیعی بزرگتر به نظر می‌ رسد.

تمامی بیماری‌ ها علائم و نشانه‌ هایی دارند که معمولاً در بین افراد بیمار یکسان و مشابه است، متخصصان معمولا خونریزی‌ های بی‌ دلیل و پیوسته در نواحی مختلف بدن را از جمله دلایل ابتلا به بیماری‌ های خاص مانند سرطان طحال می‌ دانند.

اگر به طور پیوسته با خونریزی لثه یا خونریزی بینی یا روده مواجه هستید باید به چنین آسیب جدی مشکوک شده و سریعاً برای بررسی‌ های بیشتر به پزشک مراجعه کنید.

همانقدر که چاقی بی‌ دلیل و سریع خطرناک است کاهش وزن شدید و محسوس هم نشانه‌ ای از یک بیماری جدی خواهد بود، اگر بی‌ دلیل کاهش وزن محسوس را تجربه می‌ کنید بدون آنکه تغییری در رژیم غذایی خود اعمال کرده باشید می‌ تواند از نشانه‌ های این بیماری خطرناک باشد.

وظایف طحال در بدن انسان

• تصفیه خون: طحال خون را از گلبول‌های قرمز آسیب‌دیده پاک می‌کند.
• بازیافت خون: طحال از سلول‌های خونی آسیب‌دیده، آهن و هموگلوبین را جدا کرده و دوباره به مغز استخوان و سیستم گردش خون می‌فرستد تا از آن‌ها استفاده شود.
• ذخیره خون: طحال با تنگ و گشاد کردن رگ‌های خود، مقداری خون ذخیره می‌کند تا در مواقع لزوم مانند آسیب بدن، آن را به گردش خون بازگرداند.
• ایمنی بدن: طحال با تولید گلبول‌های سفید و لنفوسیت‌ها در دفاع بدن در برابر عفونت‌ها و حفظ ایمنی بدن نقش دارد.

فیلم انیمیشن برداشتن طحال

در این ویدئو شما با نحوه جراحی طحال بیشتر آشنا خواهید شد. جراحی طحال توسط پزشک جراحی متخصص طحال انجام می گیرد. لذا این ویدئو را تا انتها ببینید.

عوارض بزرگ شدن طحال

بزرگ شدن طحال یا اسپلنومگالی به دلیل عوامل، عفونت‌ها یا بیماری‌های مختلفی مثل عفونت‌های ویروسی مانند مونونوکلئوز، عفونت‌های باکتریایی مانند سیفلیس، عفونت‌های انگلی مانند مالاریا، انواع مختلف آنمی همولیتیک، سرطان‌های خون و… رخ می‌دهد و علائمی چون سوء هاضمه یا احساس ناراحتی گوارشی بعد از غذا خوردن، احساس درد و ناراحتی در اطراف ناحیه طحال، درد هنگام تنفس عمیق، خستگی مزمن، کم‌خونی، کاهش وزن، ظاهر شدن کبودی‌های زیاد در بدن، خون‌ریزی، یرقان (زردی پوست و چشم) و… به‌دنبال دارد.

این عارضه ممکن است تنها با تغییر و اصلاح سبک زندگی، دارو درمانی و درمان عللی که به بزرگ شدن طحال منجر شده، درمان و ناپدید شود و یا ممکن است که آن‌قدر شدید، دردناک و مشکل‌آفرین باشد که بیمار را نیازمند جراحی و خارج کردن طحال از بدن کند.

درد در این عارضه، در ناحیه اطراف طحال، کمر و شانه بروز می‌یابد و باعث احساس فشار زیادی در بیمار می‌شود.

بیماری طحال

طحال همچنین ممکن است درگیر انواع دیگری از بیماری‌ها شود که در زیر به‌اختصار آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

• طحال اضافی: در حدود 10 تا 15 درصد افراد دیده می‌شود، بسیار کوچک است و عوارض خاصی ندارد.
• پارگی طحال: به‌دنبال آسیب‌دیدگی ایجاد می‌شود و ممکن است باعث خون‌ریزی داخلی شود.
• کم‌خونی داسی‌شکل: در این بیماری که نوعی بیماری ارثی است، گلبول‌های قرمز از شکل طبیعی خود خارج و به شکل هلال درمی‌آیند؛ در این حالت موجب اختلال در جریان خون و آسیب به اندام‌هایی مثل طحال می‌شوند.
• ترومبوسیتوپنی: در جریان ذخیره خون توسط طحال، ممکن است پلاکت‌های زیادی ذخیره شوند و بدن با کمبود پلاکت مواجه شود.
• سرطان طحال: این نوع سرطان نادر است.
• انفارکتوس طحال: اگر خون‌رسانی به طحال کاهش یابد، انفارکتوس طحال رخ می‌دهد. این کاهش ممکن است به دلیل وجود لخته در یکی از رگ‌های خون‌رسانی به طحال ایجاد شود.
• ضعف طحال: با ضعیف شدن طحال، تصفیه خون درست انجام نمی‌شود و سبب می‌شود که خون فاسد در بدن پخش شود، در برخی از نواحی و رگ‌های بدن رسوب کند و درد و ناراحتی را به نواحی مختلف بدن تحمیل کند.

عمل طحال

اگر بزرگی طحال در بیمار عارضه‌های جدی ایجاد کرده یا بیمار مبتلا به پارگی طحال، سرطان، کیست یا تومور یا اختلالات خونی باشد، پزشک معالج راه جراحی را برای حل این مشکلات پیش می‌گیرد.

عمل جراحی طحال یا اسپلنکتومی، عملی برای برداشتن طحال است.

اگر فقط بخشی از طحال برداشته شود، به آن اسپلنکتومی جزئی می‌گویند.

اسپلنکتومی با روشی به نام لاپاراسکوپی انجام می‌شود که طی آن جراح، وسیله‌ای شبیه به تلسکوپ را که دوربین ریزی به آن متصل است، از طریق ایجاد شکاف ریزی در ناف وارد بدن می‌کند، این ابزار لاپاراسکوپ نام دارد.

لاپاراسکوپ با ورود به بدن، نمایی از درون شکم را ضبط و به مانیتور انتقال می‌دهد.جراح به کمک مانیتور و لاپاراسکوپ، جراحی را انجام می‌دهد.

این عمل معمولا عملی بی‌خطر است و نیاز به بستری در بیمارستان نیز ندارد.بیمار خیلی زود از بیمارستان مرخص می‌شود و خیلی سریع دوره نقاهت را طی کرده و به فعالیت‌های روزانه خود برمی‌گردد.

دکتر سعید شمس، عضو جامعه جراحان درون بین ایران

دکتر سعید شمس با تجربه یش از 1500 عمل جراحی موفق در بیمارستان‌های رسول اکرم، آتیه، لاله، نیکان و فرهیختگان، از جراحان موفق در زمینه عمل جراحی لاپاراسکوپی طحال در ایران است.

دکتر شمس از جراحی طحال و توده‌های طحال سوابق روشنی در کارنامه خود دارد و عمل جراحی طحال را برای بیماران انجام داده و در روند معالجه و درمان اضطراب و ترس بیمار را از ایشان می‌گیرد.

خوب است بدانید که کبد و کلیه ارگان‌‌هایی هستند که در بزرگسالان در نبود طحال می‌توانند تا حد زیادی وظایف آن را انجام دهند پس عمل برداشتن طحال ممکن است در موارد مورد نیاز، راه‌حل مشکل باشد اما این به‌شرطی است که نظر پزشک حرفه‌ای و باتجربه‌ای را در این زمینه جویا شوید.

دکتر سعید شمس، فلوشیپ فوق تخصصی جراحی لاپاراسکوپیک، عضو جامعه جراحان ایران، عضو جامعه جراحان درون بین ایران، هیئت علمی دانشگاه خراسان در سال‌های 94 تا 96 با داشتن تجربه کافی، سابقه درخشان و رضایت جمع کثیری از بیماران، جراحی طحال را در تهران انجام می‌دهد.