سندروم دامپینگ چیست؟ علائم + روش های درمان

سندروم دامپينگ (Dumping syndrome) یا تخلیه سریع معده وضعیتی است که در آن، تخلیه غذا و به خصوص کربوهیدرات ها از معده به روده ی کوچک، بسیار سریع اتفاق می افتد. این مشکل معمولا پس از انواع جراحی لاغری که در آن بخشی از معده برداشته یا بای پس می شود، رخ می دهد. برای درک عمیق تر این موضوع پیشنهاد می کنیم این مقاله را تا انتها بخوانید.

در صورتی که زمان کافی برای مطالعه این نوشتار را ندارید می توانید فایل صوتی زیر درباره سندرم دامپینگ را گوش کنید:

سندروم دامپینگ چیست؟

سندروم دامپینگ به گروهی از علائم گفته می شود که در مواقعی که مواد غذایی خیلی سریع از معده به سمت روده کوچک حرکت می کند، رخ می دهند. این سندرم معمولا پس از خوردن مواد غذایی یا نوشیدنی های حاوی کالری بالا رخ می دهد.

در عمل های بای پس چون مسیر روده به معده مسقیم می شود و به دلیل کوچک تر شدن معده، غذا سریع تر وارد معده می شود، این سندروم ممکن است در یک سوم یا یک دوم موارد دیده بشود؛ علت آن هم مصرف غذاهای پرکالری شامل کربوهیدرات بالا و ورود ناگهانی آن به دلیل کاهش حجم معده به داخل روده باریک است.

انواع سندرم دامپینگ شامل سندرم دامپینگ زودرس و دیررس تقسیم است. در سندروم دامپینگ زودرس پس از مصرف حجم زیاد مواد غذایی پرکالری (به خصوص کربوهیدرات ها) از معده وارد روده باریک می شود که این امر باعث می شود بدن انسولین زیادی ترشح کند و فرد علائم سندرم دامپینگ که مانند حالت غش کردن، بی حالی، ضعف و …. است را تجربه می کند. علائم مربوط به سندرم دامپینگ زودرس معمولا در 20 تا 30 ثانیه پس از خوردن مواد غذایی پرکالری تجربه می شود.

سندروم دامپینگ دیررس هم بعد از خوردن مواد غذایی پرکالری تجربه می شود و علائم مربوط به نوع زودرس را دارد اما معمولا پس از 2 الی 3 ساعت پس از صرف غذا تجربه می شود. اما سندروم دامپینگ دیررس معمولا به دلیل کاهش قند خون رخ می دهد. در واقع مهم ترین روش پیشگیری از سندروم دامپینگ این است که فرد غذای خود را به طور کامل بجود، همراه غذا نوشیدنی مصرف نکند و در خوردن غذا عجله نداشته باشد.

علت دامپینگ در عمل معده چیست؟

سندرم دامپینگ معمولا یکی از عوارض ناشی از جراحی های لاغری معده مانند بای پس معده و جراحی های دیگری که مربوط به سرطان معده است، می باشد. در واقع علت اصلی دامپينگ معده تغییراتی است که در طی این نوع جراحی ها بر روی معده صورت می‌ گیرد.

در حالت طبیعی غذا و مایعاتی که نوشیده می‌ شود در ابتدای امر مدتی در معده می‌ مانند و با اسید معده ترکیب می‌ شوند، پس از اینکه تجزیه‌ های ابتدایی صورت گرفت غذا وارد روده‌ کوچک می‌شود و ادامه روند هضم غذا انجام می‌ پذیرد. افرادی که بنا به دلایلی همچون ابتلا به سرطان معده، چاقی بیش از حد (شاخص توده بدنی بالا) تحت عمل جراحی معده قرار می‌ گیرند، قسمتی از معده یا در برخی موارد خاص کل معده آنها برداشته می‌شود، پس از انجام عمل جراحی با عوارض زیادی روبرو می‌ شوند که یکی از شایع‌ ترین آنها ابتلا به سندروم دامپینگ است.

هرگونه تغییری در شکل و ابعاد معده که به دنبال عمل‌ های جراحی معده صورت می‌ گیرد باعث می‌شود که معده نتواند طبق روال عادی و طبیعی خود هضم غذاها را آغاز کند و غذا و مایعات بدون اینکه در معده باقی بماند مستقیم وارد روده‌ کوچک می‌ شوند، یا به شکل استفراغ به بیرون باز می‌ گرند و از آنجایی که سرعت حرکت مواد غذایی در دستگاه گوارش افزایش می‌ یابد بیشتر افراد مبتلا به سندروم دامپینگ با اسهال روبرو می‌ شوند.

علائم سندروم دامپینگ معده چیست؟

سندروم دامپینگ علائمی همچون حالت تهوع، استفراغ، دل درد، اسهال، سرخ شدن، سرگیجه، غش، ضعف، بی حالی و افزایش ضربان قلب را دارد.

شایان ذکر است که:

• بیمارانی که عمل بای پس معده انجام داده اند، معمولا این حالات را تجربه می کنند.
• سندروم دامپینگ بعد از اسلیو معده کمتر مشاهده می شود.

روش های تشخیص سندرم دامپینگ

پزشک برای تشخیص علت تخلیه سریع معده، ابتدا تاریخچه پزشکی بیمار را از نظر جراحی های چاقی مانند عمل بای پس معده، اسلیو معده و غیره بررسی می کند. سپس در صورت انجام چنین جراحی هایی علائم و نشانه های این بیماری را مورد بررسی قرار می دهد.

در صورتی که پزشک پس از بررسی علائم شما، سابقه پزشکی و جراحی هایی که انجام داده اید تشخیص دهد که احتمال ابتلا به این سندروم را دارید ممکن است آزمایشات زیر به منظور تایید سندروم دامپینگ تجویز کند:

• آزمایش قند (گلوکز): از آنجا که سندرم دامپینگ باعث افت قند خون می شود پزشک می تواند با انجام آزمایش قند خون متوجه شود که آیا بیمار مبتلا به این سندروم است یا خیر.
• آزمایشات تخلیه معده: به کمک این آزمایش، پزشک می تواند سرعت هضم غذا در بدن بیمار را اندازه گیری کند. برای انجام آزمایشات تخلیه معده نیاز است که بیمار مقدار کمی مواد رادیواکتیو به همراه وعده غذایی بخورد تا پزشک به کمک دوربین های مخصوص سرعت عبور مواد غذایی از دستگاه گوارش را بررسی کند. در صورتی که غذا به سرعت از معده به روده کوچک برسد نشان دهنده این است که فرد دچار سندرم دامپینگ شده است.
• آزمایش دستگاه رادیوگرافی با باریوم انما: برای انجام این آزمایش نیاز است که فرد یک نوشیدنی باریومی در مقابل دستگاه رادیوگرافی بخورد، تا نحوه گوارش غذا درون دستگاه گوارش بررسی شود.
• گاستروسکوپی: برای انجام این آزمایش پزشک متخصص لوله ای کوچک و انعطاف پذیر که مجهز به دوربین و چراغ است را از راه دهان وارد دستگاه گوارش فرد می کند و توسط آن می تواند بخش های فوقانی دستگاه گوارش که شامل مری، معده و دوازدهه است را مشاهده کند.

درمان سندروم دامپینگ معده

خوشبختانه درمان سندروم دامپینگ معده به روش های مختلف امکان پذیر است که عبارتند از:

• درمانی که برای دامپینگ معده در نظر گرفته می شود بدین شکل است که وعده های غذایی شامل وعده های کوچک، بین 6 تا 7 وعده در طول روز شامل غذاهایی با پروتیین و چربی بالا ولی کربوهیدرات پایین هست.
• خوردن آرام غذا، جویدن زیاد و نخوردن همزمان مایعات با غذا، باعث کاهش علائم سندرم دامپینگ می شود.
• پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که تخلیه را کندتر بکند و مانع از ایجاد این سندروم شود.
• مهم ترین نکته برای درمان و یا حتی پیشگیری از سندروم دامپینگ این است که فرد حداقل تا یک ساعت بعد از صرف غذا دراز نکشد یا حالت نیمه نشسته یا خوابیده پیدا نکند.
• چندین نوع جراحی برای درمان این شرایط وجود دارد که باید بر اساس جراحی اولیه بیمار انتخاب شود. البته طبق گفته موسسه ملی دیابت، جراحی برای درمان سندروم دامپینگ اغلب موفقیت آمیز نخواهد بود.

مراقبت های پرستاری سندروم دامپینگ

مراقبت های پرستاری سندروم دامپینگ بیشتر به خود شخص بستگی دارد تا با رعایت نکات زیر از بروز و تشدید سندرم دامپینگ جلوگیری کند. لذا با رعایت نکات پیشنهادی زیر می توان از تشدید دامپینگ معده (Stomach dumping) جلو گیری کرد:

• ابتدا به یاد داشته باشید که حتما غذای خود را در حالت نشسته بخورید.
• مصرف مواد غذایی با پروتئین بالا و چربی متوسط با میزان کالری کافی؛ جهت حفظ یا به‌ دست آوردن وزن مورد نیاز بدن.
• حجم وعده های غذایی خود را کاهش دهید و آن را به 5 الی 6 وعده در طول روز برسانید.
• از مصرف لبنیات تا حد امکان خوداری کنید.
• مصرف مایعات باعث رقیق شدن مواد در معده می شود لذا همراه غذا مایعات ننوشید و حداقل تا 30 الی 60 دقیقه قبل و بعد از غذا مایعات مصرف نکنید.
• نان گندم، سبزیجات که دارای کربوهیدرات های پیچیده هستند حتماً در برنامه غذایی خود بگنجانید.
• هنگام خوردن غذا صبر داشته باشید و غذا را کامل بجوید و به آهستگی میل کنید.
• فیبر از جمله منابع مهم برای درمان دامپینگ است و حتما در برنامه غذایتان قرار بدهید. مصرف غذاهای فیبری باعث افزایش ویسکوزیته شده و سرعت انتقال مواد در دستگاه گوارش فوقانی را آهسته می‌ کند.
• از نوشیدن مشروبات الکلی و نوشیدنی های گازدار خوداری کنید.
• مصرف آب را افزایش دهید چون برای سلامتی بدن شما و حفظ متابولیسم بدنتان مورد نیاز است.
• نوشیدن و مصرف مایعات باید در طول روز باشد آن هم با حجم کم و به صورت متناوب.
• قبل از سیر شدن از غذا خوردن دست بکشید.
• غذا ها و نوشیدنی های مجاز را در دمای متعادل میل کنید چون دمای خیلی سرد و خیلی گرم باعث تشدید علائم سندروم دامینگ می شود.